Tasavvur qiling: uyg‘onib, bank ilovasini ochganingizda, sun’iy intellekt bugungi kun uchun rejalashtirgan daromad va xarajatlaringizni saralab qo‘yganini ko‘rasiz. U B&B’dagi nonushtangizga qancha sarf qilishingizni hisoblab chiqqan, mashinangizni keyingi ta’mirlash vaqtini oldindan aytgan va hatto 100 dollarni ikki barobar ko‘paytirish uchun qayerga tikishni ham tavsiya qilgan. Bu fantastika emas, haqiqat.
Sun’iy intellekt kundalik hayotimizga shiddat bilan kirib kelmoqda. Moliya sohasi esa keyingi yirik kirib kelish nuqtasi hisoblanadi. Xalqaro tadqiqot natijalariga ko‘ra, foydalanuvchilarning 86 foizi moliyaviy rejalashtirish uchun sun’iy intellektdan foydalanishga tayyor, 42 foizi esa allaqachon turli xil ko‘rinishdagi pulini unga ishonib topshirgan.
Lekin, robotni hamyoningizga ulashdan oldin, u qanday ishlashi, kimga yordam berishi, qanday xavflari borligi va qayerda jiddiy xatolarga yo‘l qo‘yishi mumkinligini aniqlab olishingiz kerak.
Bo‘yinbog‘siz moliyaviy maslahatchingiz
Shaxsiy moliyaviy maslahatchi haqida o‘ylaganingizda, ko‘z oldingizga 40 ta slaydli taqdimot tayyorlab, kostyum kiygan erkak keladi. Sun’iy intellekt esa butunlay boshqacha: u sizning ilovangizda yashovchi algoritm. U sizga investitsiya portfelini tiqishtirmaydi, «noyob mahsulotlar»ni taklif qilmaydi, ipoteka to‘lovini unutib qo‘yganingizni aytganingizda yuzini burishtirmaydi.
U shunchaki odatlaringiz, pul o‘tkazmalaringiz va maqsadlaringizni tahlil qiladi. U siz bilan qancha ko‘p vaqt birga bo‘lsa, uning maslahatlari shuncha aniq bo‘ladi. Hozirning o‘zidayoq Z avlodi bu yondashuvning asosiy muxlislariga aylangan. 30 yoshgacha bo‘lgan yoshlarning yarmidan ko‘pi o‘z pulini boshqarish uchun sun’iy intellekt vositalaridan foydalanishyapti. Buning sabablari oddiy: qulay, tez, «katta» ekspertlar bilan maslahatlashishni talab qilmaydi va ma’ruzalarsiz moliyaviy intizomni o‘rgatadi.
Sun’iy intellekt — hamyonbop terapevt
Shaxsiy moliyada byudjetlashtirish eng zerikarli vazifalardan biri hisoblanadi. Lekin sun’iy intellekt buni deyarli avtomatik jarayonga aylantira oladi. U bank hisoblariga ulanib, daromad va xarajatlarni tahlil qiladi, ularni «oziq-ovqat», «transport», «obunalar», «ovqat yetkazib berish» kabi toifalarga ajratadi, limitlarni kuzatib boradi hamda qachon tejashingiz kerakligini o‘zi maslahat beradi.
Misol uchun, agar siz sentyabr oyida uydan tashqarida ovqatlanishga avgust oyiga nisbatan ikki barobar ko‘p pul sarflagan bo‘lsangiz, sun’iy intellekt buni sezib, muloyimlik bilan «Balki ko‘proq uyda ovqat tayyorlarsiz?» deb taklif qiladi. Yoki juma kungi his-tuyg‘ularga berilib, hamma pulingizni sarf qilib yubormasligingiz uchun haftalik limit o‘rnatishni taklif qiladi.
Eng muhimi, algoritmlar mavsumiylikni, maqsadlaringizni, masalan, Samarqandga sayohat qilish yoki noutbuk uchun pul yig‘ish kabi niyatlaringizni hisobga oladi va hatto maosh olishdan oldin hisobingiz minusga kirib ketmasligi uchun ehtimoliy xarajatlarni oldindan hisoblaydi.
Investitsiyalar mashina nazorati ostida
Yaqin vaqtgacha mustaqil investitsiyalar qo‘rqinchli tuyulardi: hisobotlarni o‘qish, grafiklarni kuzatish, P/E nima ekanligini tushunish yoki moliyaviy maslahatchiga pul to‘lash kerak edi. Endi buni siz uchun bajaradigan sun’iy intellekt platformalari — robot-maslahatchilar paydo bo‘ldi.
Siz shunchaki yig‘moqchi bo‘lgan summani kiritasiz, masalan, 3 yil ichida 10 ming dollar — sun’iy intellekt strategiya ishlab chiqadi: pulni aktivlarga taqsimlaydi, bozorlarni kuzatadi, xatarlarni qayta baholaydi. Ba’zi platformalar kirish to‘lovisiz 1 dollardan boshlab sarmoya kiritish imkonini beradi. Bu talaba bo‘lsangiz ham, pul yig‘ish imkoniyatingiz borligini anglatadi.
«Axloqiyroq» variantlar ham bor: sun’iy intellekt sizning shaxsiy qadriyatlaringizni hisobga olishi mumkin — masalan, agar bu siz uchun muhim bo‘lsa, tamaki yoki neft bilan shug‘ullanadigan kompaniyalarni chetlab o‘tadi.
Qiziq tomoni shundaki, tadqiqotchilar ma’lumotlariga ko‘ra, foydalanuvchilarning 60 foizdan ortig‘i sun’iy intellekt bilan o‘zlarini jonli maslahatchiga qaraganda hissiy jihatdan qulayroq his qilishadi. Ahmoq ko‘rinishdan qo‘rqmaydi, xato qilishdan uyalmaydi. Bu moliyaviy yo‘lga endigina qadam qo‘yayotganlar uchun muhim.
Aqlli robotning salbiy tomonlari
Sun’iy intellekt vositalari bir dunyo shaxsiy ma’lumotlarni talab qiladi. Sizni yaxshi bilishi uchun u banklaringiz, kartalaringiz, ish haqlaringiz, kommunal to‘lovlaringizni ko‘ra olishi kerak. Bu ularni kiberhujumlar uchun potensial nishonga aylantiradi. Ma’lumotlar qanchalik ko‘p bo‘lsa, xato qilish shunchalik qimmatga tushadi.
Bundan tashqari, algoritm mukammal ishlamasligi mumkin. U to‘lovni noto‘g‘ri tasniflashi, vaziyatni noto‘g‘ri talqin qilishi mumkin. Masalan, qaytarilgan pulni daromad deb hisoblashi yoki boshqa bankdagi qarzingiz haqida bilmagan holda xavfli strategiyani taklif etishi mumkin.
Yana shaffoflik masalasi ham bor. Ko‘pchilik foydalanuvchilar sun’iy intellekt qarorlarni qanday qabul qilishini to‘liq tushunishmaydi. Bu «qora quti» deb ataladi — ya’ni tizim tavsiya beradi-yu, nima sababdan shunday qaror qilganini tushuntirmaydi.
Omonat. 25% gacha. Xavfsiz.
Omonatni 1 daqiqada onlayn oching
Nima qilish kerak? Sodda bo‘lish xavfli. Vahimachi bo‘lish ham xavfli.
Sun’iy intellekt — kuchli vosita. U vaqtingizni tejaydi, moliyaviy intizomni o‘rgatadi va investitsiyalarni boshlashni osonlashtiradi. Lekin, uni sog‘lom fikr o‘rnini bosuvchi yoki xavfsizlik kafolati deb qabul qilmaslik kerak.
Agar sun’iy intellekt bilan ishlashni boshlashni istasangiz, ishonchli platformalarni tanlang. Tanlashda quyidagilarga e’tibor qarating:
- litsenziyalar va nazorat organlarining mavjudligi;
- shaffof maxfiylik siyosati;
- ma’lumotlar va parametrlarni qo‘lda o‘zgartirish imkoniyati.
Eng muhimi, o‘z aqlingizni ishlatishni to‘xtatmang. Hatto eng aqlli sun’iy intellekt ham farzandingiz yaqinda bog‘chaga borishini va xarajatlaringiz oshib ketishini bilmaydi.
Kelajak moliyasi — bu «u yoki bu », emas, balkim «u ham, bu ham»
Sun’iy intellekt va inson yondashuvini taqqoslash kerak emas. Ikkalasidan ham foydalangan ma’qul. Masalan, xarajatlarni tasniflash, limitlarni hisoblash, bashorat qilish kabi kundalik vazifalarni algoritmga topshirish mumkin. Qarorlarni esa hayotiy nozik jihatlar, his-tuyg‘ular va vaziyatni hisobga olgan holda o‘zimiz qabul qilishimiz kerak.
Sun’iy intellekt paydo bo‘lishi bilan moliyaviy onglilik yo‘qolmaydi, aksincha, u yanada muhimroq ahamiyat kasb etadi. Chunki endi bizda kecha-yu kunduz ishlaydigan yordamchimiz bor, lekin qaror qabul qilish mas’uliyati o‘z zimmamizda qolaveradi.
*Maqolada keltirilgan ma’lumotlar saytga joylashtirilgan vaqt uchungina amal qiladi: fikrlar muallifning shaxsiy qarashlarini aks ettiradi va AVO bank'ning rasmiy nuqtayi nazariga mos kelmasligi mumkin. Bank havola qilingan tashqi manbalar uchun mas’uliyatni zimmasiga olmaydi, ko‘rsatilgan narxlar esa taxminiy xarakterga ega. Qaror qabul qilishdan oldin eng so‘nggi ma’lumotlar bilan tanishib chiqishni tavsiya qilamiz.
