18 yoshimdan boshlab bank omonatlaridan faol foydalanib, o‘z kapitalimni ko‘paytirib kelyapman. Bank omonatlaridan 7 yildan ortiq foydalanish davomida, ular yordamida daromad olish mumkinligini isbotladim. Shaxsiy tajribamga asoslanib, 2 yil ichida omonatlarni oz-ozdan to‘ldirib borish orqali qancha pul ishlash mumkinligi haqida aytib beraman.
Omonatlar bilan qanday tanishganman?
Pul yig‘ish odati 8 yoshimdan shakllangan. Bank omonati haqida dastlab 14 yoshimda eshitganman, lekin ma’lumotning murakkabligi tufayli unga e’tibor qaratmaganman. 2018-yil boshida ommaviy axborot vositalari O‘zbekistonda bank omonatlarini onlayn ochish imkoniyati haqida xabar tarqatganda, bu mavzuga jiddiy qiziqib, xursand bo‘ldim. Omonat ochishda bank bilan tuzilgan shartnomaning qaysi bandlariga e’tibor berish kerakligini tushunish uchun YouTube'dan ma’lumot izlay boshladim.
Jamg‘arma yig‘ishni qanday boshlaganman?
Keyin telefondagi kalkulyatorni ochib, har oy qancha pul jamg‘ara olishimni sinchiklab hisoblab chiqdim. O‘zimni o‘rgatish uchun har oy muntazam ravishda omonatni to‘ldirib turish muhim edi. 18 yoshimda frilansga o‘tish uchun MacBook’ga pul yig‘ishni boshladim, lekin bu mablag‘ni to‘y va asal oyi sayohatiga sarfladim. O‘shandan beri omonatlarimni har oy uzilishlarsiz to‘ldirib kelmoqdaman.
Rejalashtirilgan daromadni hisoblagach, O‘zbekistondagi banklarning saytlarini ochib, shartlarini taqqosladim. Smartfon orqali omonatni boshqarish ilovasi bo‘lmagan banklarni ro‘yxatdan chiqarib tashladim. To‘ldirish va qisman yechib olish imkoniyati bo‘lmagan banklarning sahifalarini yopdim.
Birinchi omonatimni yiliga 23 foiz daromad bilan, qisman yechib olish imkoniyatisiz ochdim, toki u orqali katta mablag‘ to‘plab olay, deb. Ikkinchi omonatni esa 21 foiz bilan, pul yechib olish imkoniyati va past kamaymaydigan qoldiq bilan ochdim. Hayotiy qiyinchiliklar yuz berganda undan pul olishim mumkin edi.
Ikki yil davomida qancha pul yig‘dim?
2021-yilda yana ikkita omonat ochdim. Birinchisiga to‘yda konvertlardan olingan pulni qo‘ydim, ikkinchisiga esa 500 000 so‘m qo‘yib, farzandim uchun pul yig‘ishni boshladim. Birinchi omonat tufayli xotinim bilan biroz ta’mirlash ishlarini amalga oshirdik, mebel, velosiped va yangi smartfon sotib oldik.
Ikkinchi omonatga har oy 500 000 so‘m qo‘shib borish natijasida 2 yil ichida 15 981 332 so‘m jamg‘arildi. Shundan 12 500 000 so‘mi oylik qo‘yilmalardir. Foizlarni har oy omonatga qayta qo‘shib bordim. Sof foiz daromadi 2 yil ichida 3 481 332 so‘mni tashkil etdi.
Qanday qilib omonat tug‘ruqda yordam berdi
2023-yilda ikkinchi omonatdagi pullarni o‘g‘limning tug‘ilishiga sarfladim. Deyarli 16 million so‘mlik katta summa tufayli qarz olishga to‘g‘ri kelmadi va xotinimga yaxshi sharoit qilib berdim. Tug‘ruq uchun 5 010 000 so‘m to‘ladim va akusherga minnatdorchilik sifatida yana 3 500 000 so‘m berdim.
Tug‘ruqda ishtirok etishim uchun 85 000 so‘m to‘ladim — bu PCR-test narxi. Xotinim va o‘g‘lim bilan chiqarilgunga qadar palatada qolganim uchun kassaga 279 000 so‘m to‘ladim. Yana o‘zimga ovqat uchun 240 000 so‘m va xotinim uchun dori-darmonlar hamda tug‘ruqxonada mayda xaridlar uchun taxminan 900 000 so‘m sarfladim. Qolgan 6 mln so‘mni chaqaloqqa zarur bo‘lgan narsalarga va xotinimning sog‘lig‘ini tiklash uchun dori-darmonlarga sarfladim.
Moliyaviy jihatdan xotirjam o‘tgan tug‘ruqdan so‘ng bank omonatlarining afzalliklariga to‘liq ishonch hosil qildim. Ularning eng asosiysi — «oz-ozdan, ammo muntazam jamg‘arib borish orqali hayotdagi murakkab hodisalarga osonlik bilan tayyorlanish mumkin». Masalan, farzand tug‘ilishi yoki ishdan bo‘shash kabi voqealarga.
Sal qoldi
Bank omonatlari bilan bo‘lgan tajribam har doim ham silliq kechmagan. To‘ydan oldin, o‘sha paytdagi yaqin do‘stim «yaqin vaqt ichida» qaytarib berishni va’da qilib, 300 dollar so‘radi. Albatta, do‘stimga yordam berdim va yangi smartfon uchun pul yig‘ayotgan omonatlarimdan birini yopdim. Hozirda sobiq do‘stga aylangan u, to‘rt yillik telefon bilan yurishimga majbur qilib, haligacha pulni qaytarmadi, ammo bu vaziyat menga muhim saboq berdi. Benjamin Franklin ham bu haqda shunday degan edi: «Qarz bergan kishi pulini ham, do‘stini ham yo‘qotadi».
Endi men, hatto yaqin kishilarimga ham, abadiy xayrlashishga tayyor bo‘lgan summadan ortiq qarz bermayman. Shuningdek, o‘sha paytda barcha omonatlarni yopib, boyish uchun o‘z biznesimni ochish istagi paydo bo‘ldi. Faqat tavakkal qilishni istamasligim to‘xtatdi — men uchun hayotdagi barqarorlik muhim. Ayniqsa, moliya sohasida. Barcha mavjud pullarimni biznesga sarflash — bu xavf edi, uni yaxshilab o‘ylab ko‘rganimdan so‘ng bu fikrdan voz kechdim.
Shaxsiy tavsiyalar
Muntazam ravishda mablag‘ kiritib borish kerak. Yarim yilda bir million so‘m emas, balki har oyda 200–300 ming so‘m ajratish ko‘proq foyda keltiradi.Yil davomida qancha daromad qilishingizni hisoblab chiqish lozim. Shunda har oyda qancha mablag‘ jamg‘arish mumkinligini tushunish va 1–2 yil ichida qancha pul yig‘ish mumkinligini ko‘rish osonroq bo‘ladi.
Bank omonatini tanlashda mablag‘larni qisman yechib olish imkoniyatiga e’tibor qaratish zarur. Katta maqsadlar uchun omonatni qisman yechib olish imkoniyatisiz ochgan ma’qul.
Qisman yechib olish imkoniyati bilan omonatni kichik kamaymaydigan qoldiq bilan, masalan, bir million so‘m bilan ochish maqsadga muvofiq. Shunda katta miqdordagi pul kerak bo‘lganda omonatni yopmaslik mumkin bo‘ladi. Ko‘proq jamg‘arish uchun omonatdagi oylik foizlarni qaytadan kiritib qo‘ygan ma’qul.
O‘zbekistondagi yangi va foydali omonatlarni Spot.uz saytidagi so‘m va valyuta omonatlari sharhlarida kuzatib boraman. U yerda vaqti-vaqti bilan foizlar va omonatlarni ochish shartlari taqqoslanadi.
Jamg‘armalarni ajratish muhim
Hozirda mening uchta omonatim bor:
- Katta xaridlar, masalan, gadjetlar va sayohatlar uchun
- Kutilmagan hayotiy holatlar, masalan, davolanish yoki yaqinlarga yordam ko‘rsatish uchun
- Uchinchi qismdagi pul daxlsiz — u o‘g‘limning kelajagi uchun mo‘ljallangan va mablag‘larni qisman yechib olish imkoniyatisiz omonatda saqlanmoqda
Jamg‘armalaringizni bo‘lish va har bir omonat uchun aniq maqsadni belgilash boshidanoq muhimdir. Bu har oyda barqaror tarzda pul yig‘ishga rag‘batlantiradi va zarur bo‘lganda faqat ikkinchi darajali omonatdan mablag‘ olish uchun to‘g‘ri ustuvorliklarni belgilashga yordam beradi. Bundan tashqari, qiyin vaziyatlarda omonatdan pul olmaslik ham mumkin — buning o‘rniga AVO platinum kredit mablag‘laridan foydalanib, ularni imtiyozli davrda foizsiz qaytarish imkoniyati mavjud.
Epilog o‘rnida
Omonatlar pulni ko‘paytirishning eng foydali usuli emas — muvaffaqiyatli biznesga sarmoya kiritish ko‘proq daromad keltiradi. Biroq, omonatlar moliyaviy mablag‘larni saqlash va ko‘paytirishning eng ishonchli vositalaridan biridir, chunki ular davlat himoyasida bo‘ladi. Biznes va «yostiq ostida» saqlanayotgan pullar esa yo‘q bo‘lib ketishi mumkin. Buning ustiga, omonatdagi pullar foiz keltiradi, «konvertdagi» naqd pullar esa yildan-yilga qadrsizlanib boradi.
Shaxsiy tajribamda isbotladimki, har oyda barqaror ravishda 500 000 so‘mdan jamg‘arib, 2 yilda deyarli 16 mln so‘m pulni bemalol to‘plash mumkin ekan. Bunday summa bilan qiyinchiliklar qo‘rqinchli bo‘lmaydi va farzand tug‘ilishi ham xotirjamroq kechadi.
*Maqoladagi ma'lumotlar nashr etilgan vaqt uchungina amal qiladi. AVO bank ushbu ma'lumotlar kelajakda ham xuddi shunday va dolzarb bo'lib qolishiga kafolat bermaydi. Qaror qabul qilishdan oldin eng so'nggi ma'lumotlarni tekshirishingizni maslahat beramiz.
*Maqoladagi fikr — muharrirning shaxsiy fikri bo'lib, u AVO bank pozitsiyasini ko'rsatmaydi. Bank ma'lumotlar to'g'riligi va undan foydalanish oqibatlari uchun javobgarlikni o'z zimmasiga olmaydi.
*Maqolada tashqi resurslarga havolalar keltirilgan. AVO bank tashqi resurslardagi ma'lumotlar uchun javobgarlikni o'z zimmasiga olmaydi.
*Narxlar taxminiy va faqat nashr etilgan vaqtdagina amal qiladi.
