Bugungi kunda kreditlar kundalik hayotimizning ajralmas qismiga aylandi: kimdir uy-joy sotib olish uchun, kimdir avtomobil xarid qilish uchun, yana kimdir o‘z biznesini rivojlantirish uchun kredit olyapti. Bularning barchasi bank va MKTlar sizni qarz oluvchi sifatida qanday baholashiga bevosita bog‘liq. Bu baholash asosida moliyaviy obro‘yingizni shakllantiruvchi kredit portfeli yotadi. Unda nimalar saqlanishi va u qanday ishlashini tushunish — foydali shartlarda kredit olish hamda kreditlaringiz tasdiqlanishi imkoniyatlarini boshqarish degani.
Kredit portfeliga nimalar kiradi
Kredit portfeli — bu kredit tarixi byurosidagi (KTB) rasmiy qayd bo‘lib, unda sizning qarz va to‘lovlaringiz haqidagi ma’lumotlar ko‘rsatiladi. Uni banklar, MKT va boshqa moliyaviy muassasalar har bir olingan kredit haqidagi ma’lumotlarni yuborib, to‘ldiradi. Unda quyidagilar yozib boriladi:
- barcha joriy va yopilgan kreditlar ro‘yxati;
- to‘lovlar miqdori, muddatlari va jadvallari;
- to‘lovlarning kechiktirilganligi yoki o‘z vaqtida amalga oshirilganligi;
- yangi kredit uchun ariza berganingizda banklardan kelgan so‘rovnomalar;
- shaxsiy ma’lumotlaringiz — familiyangiz, ismingiz, sharifingiz, pasportingiz, STIRingiz.
Kredit tarixingiz qanchalik to‘liq va aniq bo‘lsa, kreditorlarning ishonchi shunchalik yuqori bo‘ladi va siz uchun qulay shartlarni olish imkoniyati shunchalik ortadi.
Kredit portfelini kuzatib borish nima uchun muhim
Ko‘pchilik kredit tarixi haqida faqat bank kutilmaganda kreditni rad etgandagina eslaydi. Lekin bu paytga kelib tarixda kutilmagan holat yuz bergan — siz unutib qo‘ygan mikroqarz bo‘yicha eski to‘lov kechikkan yoki bank yuborgan ma’lumotlarda xatolik ketgan bo‘lishi mumkin.
Hatto ozgina kechiktirilgan to‘lov ham yillar davomida tarixda saqlanib qolishi mumkin. Agar portfelda xatolik tufayli ortiqcha qarz ko‘rsatilgan bo‘lsa, bu nafaqat kreditni rad etilishiga, balki foiz stavkasining oshishiga ham olib kelishi mumkin. Shu sababli, yiliga kamida bir marta kredit tarixini tekshirish shunchaki rasmiyatchilik emas, balki moliyaviy xavfsizlikning muhim qismi hisoblanadi.
Obro‘yingiz ortyapti 🔝
AVO omonatini onlayn oching — foyda oling va kredit tarixingizni yaxshilang
Kredit portfelini qanday tekshirish va to‘g‘rilash mumkin
O‘zbekistonda kredit tarixingizni akkreditatsiyadan o‘tgan kredit tarixi byurosidan, masalan, CIACdan so‘rashingiz mumkin. Buni onlayn tarzda, shaxsan yoki my.gov.uz yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali qilishingiz mumkin. Javobni odatda bepul yoki ozgina pul to‘lab olish mumkin.
Agar portfelingizda xatolik bor bo‘lsa, byuro orqali yoki noto‘g‘ri ma’lumot bergan tashkilotga murojaat qilib, tuzatish kiritish uchun ariza topshiring. Qonunga ko‘ra, bunday so‘rovlarni ko‘rib chiqish uchun 10 kundan 30 kungacha muddat belgilangan.
Portfelingizni tartibli saqlash uchun quyidagi oddiy qoidalarga rioya qiling:
- kreditlarni o‘z vaqtida to‘lang;
- haqiqiy ehtiyoj bo‘lmasa, yangi qarzlar olmang;
- tarixingizni yiliga kamida bir marta tekshirib turing;
- kredit olishga qisqa vaqt ichida haddan tashqari ko‘p so‘rov yubormang.
Kredit portfelining kelajakka ta’siri
Kredit portfelingiz — eski qarzlar arxivi emas, balki pulga yo‘l ochishi yoki to‘sishi mumkin bo‘lgan vosita. Yaxshi tarix past foiz, yuqori limit va qulay shartli kreditlar olish imkonini beradi. Yomon tarix esa, hozirgi daromadingiz yaxshi bo‘lsa ham rad javobi yoki yuqori ortiqcha to‘lovga olib keladi.
Gap faqat banklar haqida emas: ba’zi hollarda uy-joy ijarasi, moliyaviy kompaniyalarga ishga joylashish yoki korporativ karta ochish paytida ham kredit portfelingizni tekshirishadi.
Moliyaviy obro‘yingiz o‘z qo‘lingizda
Kredit portfeli — moliyaviy intizomingiz ko‘zgusi. U kreditorlar ko‘z oldida qanchalik ishonchli ekaningizni ko‘rsatadi va kelajakdagi imkoniyatlaringizga bevosita ta’sir qiladi. Undan qo‘rqmaslik kerak — aksincha, nazoratda tutgan ma’qul. Tarixingizni muntazam tekshirib turing, xatolarni to‘g‘rilang va yaxshi qarz oluvchi sifatidagi obro‘yingizni saqlab qoling. Bu sizga muhim moliyaviy qadam qo‘yish payti kelganda ko‘proq erkinlik va ishonch baxsh etadi.
