Bugungi kunda kredit hashamat emas, balki kundalik hayotimizning odatiy vositasiga aylangan. Kimdir uni uy-joy yoki avtomobil xarid qilish uchun olsa, boshqasi ta’mirlash, sayohat qilish yoki biznes ochish uchun oladi. Yildan-yilga kreditlarga bo‘lgan talab ortib bormoqda, shu bilan birga banklar tomonidan beriladigan takliflar soni ham ko‘paymoqda. Bu, ayniqsa, turmush darajasi va kutilmalari o‘rtachadan yuqori bo‘lgan Toshkentda yaqqol sezilmoqda.
Biroq, ariza topshirishdan oldin kreditlash tizimi qanday ishlashi, banklar qanday shartlarni taklif qilishi va kredit og‘ir yuk emas, balki yordamchi bo‘lishi uchun nimalarga e’tibor qaratish kerakligini tushunib olish juda muhim.
Kredit turlari
Banklarda bugun barcha vaziyatlar uchun mos kredit olish mumkin. Tanlov maqsadingiz, pul miqdori va muddatga qarab aniqlanadi.
Eng mashhurlari:
- Iste’mol krediti — maishiy texnika, ta’mirlash, sayohat va boshqa ehtiyojlar uchun beriladigan kredit. Odatda garovsiz beriladi, lekin foiz stavkalari yuqori bo‘ladi.
- Ipoteka krediti — uy-joy xarid qilish uchun beriladi. Uzoq muddatli bo‘lib, ba’zida davlat yordam beradi.
- Avtokredit — ko‘pincha avtosalonlar bilan hamkorlikda amalga oshiriladigan, avtomobilni muddatli to‘lovga olishning qulay usuli.
- Biznes krediti — tadbirkor va kompaniyalarning rivojlanishiga yordam beradi. Bir necha oydan bir necha yilgacha muddatga berilishi mumkin.
Kredit shartlari
Kredit olish uchun bir qator talablarga javob berish kerak. Banklar to‘lov qobiliyatini, kredit tarixini va daromadning barqarorligini sinchkovlik bilan tekshiradi. Qarz oluvchi qanchalik ishonchli ko‘rinsa, kredit olish imkoniyati shunchalik yuqori bo‘ladi. Kredit olish uchun odatda pasport va STIR, daromadni tasdiqlovchi ma’lumotnoma yoki bank ko‘chirmasi, shuningdek mehnat shartnomasi kerak. Ba’zi hollarda qo‘shimcha ravishda kafillik yoki garov talab qilinishi mumkin.
Oxirgi yillarda jarayon ancha qulaylashdi: ko‘plab banklar onlayn xizmat ko‘rsatishga o‘tdi. Endi sayt yoki mobil ilova orqali ariza topshirish mumkin, javob bir necha soat ichida keladi. Bu har bir daqiqasi qadrli bo‘lgan yirik shaharlar aholisi uchun juda qulay imkoniyat.
Istagan vaqtingiz onlayn pul oling
AVO platinum kartangizga 100 mln so‘mgacha pul oling — 45 kun 0%
Foiz stavkalari va muddati
Foiz stavkasi miqdori kredit turi, valyutasi, muddati va bank siyosatiga bog‘liq. O‘zbekiston bo‘yicha 2025-yilda o‘rtacha iste’mol kreditlari yillik 18–30%, ipoteka kreditlari 14 foizdan 22 foizgacha, avtokreditlar 17–28% oralig‘ida, biznes kreditlari esa loyihaga qarab taxminan 16 foizdan yuqori bo‘ladi.
To‘lov muddatlari ham turlicha: bir necha oydan 15 yilgacha davom etadi. Muddat qancha uzoq bo‘lsa, oylik to‘lov shuncha kam bo‘ladi, lekin umumiy qo‘shimcha to‘lov miqdori ko‘payadi. Ya’ni qisqa muddatli kredit bilan foizlardan tejab qolasiz, lekin har oy ko‘proq to‘laysiz. Uzoq muddatli kredit esa — aksincha, byudjet uchun qulayroq, lekin natijada qimmatroqqa tushadi.
Kredit tanlashda nimaga e’tibor berish kerak
Odatda bank reklamalari chiroyli raqamlar va gaplar bilan mijozlarni o‘ziga tortadi, lekin aslida vaziyat murakkabroq. Eng avvalo, kreditning to‘liq qiymatiga e’tibor qaratish kerak, chunki unga nafaqat foizlar, balki komissiya va sug‘urta to‘lovlari ham kiradi. Kreditni muddatidan oldin yopish mumkinligini va buning uchun jarima to‘lanadimi-yo‘qmi, aniqlab olish muhim. Noqulay ahvolga tushib qolmaslik maqsadida to‘lovni kechiktirganlik uchun qanday jarima va penyalar belgilanishini oldindan bilib qo‘ygan ma’qul.
Yana bir muhim jihat — bank obro‘yi. Bugungi kunda bankning mijozlarga munosabatini tushunish uchun ijtimoiy tarmoqlar yoki moliyaviy forumlarga bir nazar tashlashning o‘zi kifoya. Yana, bir nechta taklifni solishtirishga erinmang: hatto foiz stavkasidagi bir necha foizlik farq ham o‘n millionlab so‘m tejashga olib kelishi mumkin.
Ongli tanlov kuchi
Kredit — bu shunchaki bankdan olinadigan pul emas. U uzoq yillar davomida byudjetingiz va turmush tarzingizga ta’sir ko‘rsatadigan majburiyat. Katta shaharlarning shiddatli hayotida o‘z imkoniyatlarini ortiqcha baholab, amalda to‘lay olmaydigan darajada ko‘p kredit olish oson. Shu sababli, barcha xarajatlarni oldindan puxta hisob-kitob qilish, shaxsiy byudjetingizni baholash va turli variantlarni xotirjamlik bilan solishtirish maqsadga muvofiq.
To‘g‘ri kredit — bu tez olingan emas, balki odatiy turmush darajangizni saqlab qolgan holda muammosiz to‘lay oladigan kredit. Bunday yondashuv sizni qarz botqog‘iga botishdan asraydi va kreditni stress manbai emas, balki haqiqiy yordamchiga aylantiradi.
