Tasavvur qiling, bank sizga qarab: «Agar bu odamga pul bersak, u bu pulni qaytara oladimi?» deb o‘ylayapti. Kredit salohiyati aynan mana shu savolga javob beradi.
Aslida, bu sizning moliyaviy holatingizni baholash — xuddi musobaqa oldidan sportchining jismoniy holatini tekshirgandek. Faqat yugurish yoki uzunlikka sakrash o‘rniga bu yerda qancha pul topishingiz, qarzlaringiz bor-yo‘qligi, ishingizning barqarorligi va avvalgi kreditlarni qanday to‘laganingiz hisobga olinadi.
Qonunlarda bunday atama yo‘q bo‘lsa ham, bank va mutaxassislar undan faol foydalanadilar. O‘z kredit salohiyatingizni tushunish — bu kredit evaziga muhim xarid qilishdan oldin o‘z chegaralaringizni bilishga o‘xshaydi. Nafaqat nimaga umid qilishingiz mumkinligini tushunasiz, balki sizga berilmaydigan kreditlarga vaqtingizni ham sarflamaysiz.
O‘z kredit salohiyatingizni bilish nima uchun muhim
Masalan, hech qanday muammo yo‘q deb kredit uchun ariza topshirdingiz, lekin rad javobini berishdi. Noxush holat, shunday emasmi? Aslida, buning sababi ko‘pincha kutilmalar haqiqatga mos kelmasligidadir.
Kredit salohiyati ana shunday vaziyatlarning oldini olishga yordam beradi. U banklar sizga qanchalik ishonishini ko‘rsatadi: ular maoshingiz, kreditlaringiz, pul sarflash odatlaringizga qarab, qanchalik ishonchli qarz oluvchi ekaningizni baholashadi. Salohiyatingiz qanchalik yuqori bo‘lsa, kreditni ma’qullash ehtimoli ham shuncha yuqori bo‘ladi, buning ustiga qulay shartlarda: past foiz, katta limit yoki qulay to‘lov jadvali bilan.
Moliyaviy holatingizni tushunish rejalashtirish bilan ham bog‘liq. Kreditga mashina sotib olmoqchimisiz yoki ipoteka olmoqchimisiz? «Yer»ni oldindan tayyorlab qo‘ying: kredit tarixingizni yaxshilang, qarzlaringizni kamaytiring va shunda bank bilan muzokaralarda ancha kuchli mavqega ega bo‘lasiz.
AVO bilan moliyaviy obro‘
Kredit kartasini oching va har xaridingiz bilan kredit tarixingizni yaxshilang
Kredit salohiyatini qanday hisoblash mumkin: asosiy mezonlar
Bu yerda qo‘rqadigan narsa yo‘q. Moliyaviy bilimingiz bo‘lmasa ham o‘z imkoniyatlaringizni hisoblashingiz mumkin. Mana banklar e’tibor qaratadigan asosiy mezonlar:
- Oylik daromad. Hammasi oddiy: daromadingiz qancha yuqori bo‘lsa, kredit olish imkoniyatingiz shuncha ko‘p. Lekin, faqat summaning o‘zi emas, balki uning barqarorligi ham muhim hisoblanadi.
- Qarz yuki darajasi. Bu oylik kredit to‘lovlaringizni daromadingizga nisbatan taqqoslashdir. Agar daromadingizning 40% dan ortig‘i to‘lovlarga ketsa, banklar ehtiyotkorlik bilan yondashadi. Eng yaxshi ko‘rsatkich — 30%.
- Kredit tarixi. Agar to‘lovlarni kechiktirgan yoki kreditlarni qaytarmagan bo‘lsangiz, bu salbiy holat hisoblanadi. Agar barcha to‘lovlarni o‘z vaqtida amalga oshirgan bo‘lsangiz — bu juda ijobiy baholanadi.
- Hozirgi ish joyingizdagi ish stajingiz. Bir kompaniyada uzoq vaqt ishlashingiz — bank uchun siz ishonchli va daromad manbaingiz barqaror shaxs ekaningizning ishorati.
Ba’zi banklar bularning barchasini o‘z formulalari (skoring) bo‘yicha avtomatik hisoblaydi, lekin o‘zingiz ham taxminan hisoblashingiz mumkin: daromad va xarajatlaringizni hisoblab, kreditlaringiz bilan solishtiring. Bundan tashqari, kredit tarixingizni ko‘rishingiz mumkin — buni kredit tarixi byurosi orqali onlayn tarzda amalga oshirish mumkin. Shunda bank sizni qanday baholayotganini aniq bilib olasiz.
Kredit salohiyati nimaga ta’sir qiladi
Kredit salohiyatingiz — bu banklar qarz berishdan oldin sinchkovlik bilan o‘rganadigan moliyaviy tashrif qog‘ozingiz. Sizga kredit berilishi yoki berilmasligi, qanday foiz stavkasi taklif etilishi va umuman qancha miqdorga da’vo qila olishingiz aynan shunga bog‘liq. Bu ko‘rsatkich qanchalik yuqori bo‘lsa, imkoniyatlar shunchalik kengayadi: banklar qulay shartlarni, yuqori limitlarni, shaxsiy takliflarni va hatto bonuslarni taqdim etishga ko‘proq moyil bo‘ladilar.
Yaxshi yangilik shundaki, kredit salohiyati o‘zgarmas narsa emas. U daromadingiz o‘sishi bilan birga ko‘tarilishi, eski qarzlarni to‘laganingizdan keyin yaxshilanishi yoki kredit tarixidagi kechikishlarni bartaraf etganingizda tuzatilishi mumkin. Hozirgi moliyaviy holatingizni tushunish va keyingi qadamni qanday qo‘yishni bilish uchun vaqti-vaqti bilan moliyaviy holatingizni ko‘zdan kechirib turishning o‘zi kifoya.
Moliyaviy savodxonlik — muvaffaqiyatingiz asosi
O‘z kredit salohiyatingizni bilish — shunchaki rasmiyatchilik yoki «qog‘ozda ko‘rsatish» uchun emas, balki pulingizni boshqarishning muhim qismi. Bu xuddi puxta qarorlar qabul qilishga yordam beradigan moliyaviy qiyofangizning bir bo‘lagi. Aynan shu yerda moliyaviy savodxonlik haqiqiy foyda keltira boshlaydi.
Imkoniyatlaringizni tushunib yetganingizda, rejalashtirish osonlashadi: ko‘tara olmaydigan kreditlarga botmaslik, yuqori foizlardan qochish va yaxshi moliyaviy obro‘ni saqlab qolish mumkin bo‘ladi. Bugungi kunda moliyaviy savodxonlik xuddi haydovchilik guvohnomasiga o‘xshaydi. Usiz oldinga siljish qiyin: yo‘llar chalkash, qoidalar o‘zgaruvchan, burilishlar esa kutilmagan bo‘lishi mumkin. Lekin asoslarni tushunib olsangiz, rulni xotirjam ushlab, o‘z yo‘lingizni ishonch bilan tanlaysiz.
Xulosa: nima uchun kredit salohiyati kelajakka sarmoya bo‘la oladi
Kredit salohiyati — bu shunchaki mavhum tushuncha emas, balki aniq va real narsa. U sizga pul berilishi yoki berilmasligiga, qanday shartlar bilan berilishiga va hatto o‘z maqsadlaringizga — yangi texnika, ta’lim yoki uy-joy bo‘ladimi — qanchalik tez erishishingizga ta’sir qiladi.
O‘z kuchingizni to‘g‘ri baholash, xarajatlarni rejalashtirish va banklarning fikrlash tarzini tushunishni bilsangiz, o‘zingizni erkinroq his qilasiz. Ishonchingiz ortadi. Moliyaviy jihatdan ham kuchliroq bo‘lasiz.
Bu endi shunchaki kredit emas. Bu — osoyishta va barqaror kelajagingizga qo‘ygan shaxsiy sarmoyangiz.
