Muddatli to‘lov yoki qarzga kir yuvish mashinasi, avtomobil va boshqa narsalar olayotganimizda, shuningdek, tanishimizdan qarz olsak — qarshi tomonda kreditor turadi. Sodda qilib aytganda, kreditor — keyinroq qaytarish sharti bilan, ko‘pincha kichik «mukofot» evaziga pul yoki tovar beradigan va xizmat ko‘rsatadigan shaxs. Bu rolni tushunish muddatli to‘lovni rasmiylashtirish va qarzlar bo‘yicha puxta qarorlar qabul qilishgacha bo‘lgan har qanday moliyaviy vaziyatda yo‘l topishimizga yordam beradi.
Kreditorning asosiy vazifalari
Qarz beruvchi shunchaki pul berib qo‘ya qolmaydi — u iqtisodiyotni harakatga keltiradi. Ularsiz biznes rivojlanmas, uy-joy xarid qilish va o‘qish imkonsiz bo‘lar, mayda moliyaviy qiyinchiliklar tez hal etilmas edi. Kreditor bir nechta muhim vazifalarni bajaradi: u sizning pulni qaytara olish imkoniyatingizni baholaydi, foiz stavkalari va to‘lov jadvalini belgilaydi, barcha jarayonlar reja bo‘yicha ketayotganini nazorat qiladi hamda to‘lovni kechiktirsangiz, chora ko‘rish huquqiga ega bo‘ladi. Bunday vazifalar, ayniqsa, tobora ko‘proq odamlar kreditlardan foydalanishni boshlayotgan va moliyaviy savodxonlikni oshirish muhim ahamiyat kasb etayotgan O‘zbekistonda juda zarur hisoblanadi.
Kreditorlar turlari
Kreditorlar mavhum tushuncha emas, ular turli ko‘rinishlarda bo‘ladi. Bular muntazam ravishda qarz beradigan banklar va MKT; rasmiyatchiliksiz qarz beradigan tanish-bilishlar yoki qarindosh-urug‘lar; kichik biznesni qo‘llab-quvvatlab, past foizlarda pul ajratadigan davlat; shuningdek, qo‘shimcha to‘lovsiz muddati to‘lovlar taklif etuvchi do‘konlar bo‘lishi mumkin. Texnologiyalar rivojlanishi bilan raqamli kreditorlar ham faol paydo bo‘lyapti — ilovalar orqali qarz olish imkoniyati paydo bo‘ldi, lekin bu bizdan ko‘proq moliyaviy mas’uliyatni talab qiladi.
AVO platinum doimo qo‘l ostingizda
Erkin xaridlar va kelajakka ishonch his qiling
Kreditorning huquq va majburiyatlari
Kreditor — shunchaki kredit beruvchi robot emas. Uning huquq va majburiyatlari bor. U foizlar bilan birga summani qaytarishni talab qilish huquqiga ega, lekin shu bilan birga foiz stavkalari, to‘lov va shartlar haqida aniq ma’lumot berishi shart. U sizni chalg‘itishi, tushunarsiz shartnoma berishi yoki komissiyalarni yashirishi mumkin emas. Boshqa tomondan, agar to‘lovni kechiktirsangiz, u jarima belgilashi, qarzni undiruvchilarga topshirishi yoki sudga murojaat qilishi mumkin, lekin bularning barchasi qonun va kelishuvlar doirasida amalga oshiriladi.
Ishonchli kreditni qanday tanlash kerak
Moliyaviy takliflar yomg‘irdan keyingi qo‘ziqorindek ko‘payib ketganda, xato qilmaslik juda muhim. Kreditorni tanlayotganda quyidagilarga e’tibor bering: uning litsenziyasi, haqiqiy mijozlarning fikrlari, shaffof shartlari va moslashuvchan to‘lov jadvali bo‘lishi kerak. Ishonchli kreditor shunchaki pul berib qo‘ya qolmaydi, balki moliyaviy qiyinchiliklar yuz berganda ham yordam qo‘lini cho‘zadi.
Kreditor — moliyaviy tizim ko‘zgusi
Kreditor shunchaki sizga pul bergan odam emas. U butun moliyaviy tizimning muhim bo‘g‘ini bo‘lib, ishonch yaratadi va biznes hamda insonlarga rivojlanish imkoniyatini beradi. Kreditor qanchalik mas’uliyatli bo‘lsa, butun bozor shunchalik halol, barchamiz uchun qulay bo‘ladi. Chunki, har bir qarz olish qarori ortida haqiqiy inson turadi, har bir to‘lov esa — ortiqcha tashvishsiz moliyaviy kelajak uchun imkoniyat.
