Tasavvur qiling: qo‘lingizga kattagina pul tushib qoldi. Aytaylik, mashinangizni sotdingiz yoki uzoq vaqt yig‘ib, nihoyat orzungiz uchun pul yig‘dingiz. Shunda «qo‘ldagi pul yo‘q bo‘lib ketibgina qolmay, foyda ham keltirishi uchun qayerga qo‘yish kerak» degan savol tug‘iladi.
Mana shu yerda chalkashliklar boshlanadi: omonat, hisobraqam, depozit, bank kartasi... Nimadan nima uchun foydalaniladi? Keling, qiyin atamalar va bank boshqotirmalarisiz, xotirjam tarzda tushuntirib beramiz.
Omonat nima va u nima uchun kerak?
Aytaylik, sizda yaqin orada sarflashni rejalashtirmagan ma’lum miqdordagi pul bor. Misol uchun, sayohatga yoki uyingizni ta’mirlashga pul yig‘ayotgan bo‘lishingiz yoki shunchaki «qora kun»ga saqlab qo‘ymoqchi bo‘lishingiz mumkin. Bunday holatda sizga omonat to‘g‘ri keladi.
Pulingizni ma’lum muddatga bankka ishonib topshirishingiz omonat deyiladi. Bank esa o‘z navbatida sizga foiz to‘laydi. Ya’ni, pulingizni bankka vaqtinchalik foydalanishga berasiz, u esa buning evaziga sizga «ijara haqi» to‘laydi.
Lekin bir nozik jihati bor: agar siz to‘satdan pulni muddatidan oldin olishga qaror qilsangiz, bank sizga foizlarni to‘lamasligi yoki kamroq stavka bo‘yicha to‘lashi mumkin. Shuning uchun omonat sabr-toqatni talab qiladi.
Hisobraqamga kelsak…
Hisobraqam — bu bankdagi shaxsiy hamyoningiz. Faqat raqamli shaklda. U orqali xaridlarni to‘lash, kommunal to‘lovlarni amalga oshirish, pul olish va jo‘natish mumkin. Buni istagan vaqtda, hech qanday muddat va shartlarsiz qila olasiz.
To‘g‘ri, oddiy hisobraqamga deyarli foiz hisoblanmaydi. Biroq pul doimo qo‘l ostingizda bo‘ladi. Masalan, ish haqi aynan hisobraqamingizga kelib tushadi. Siz uni xohlaganingizcha sarflaysiz, o‘tkazasiz yoki qoldig‘ini jamg‘arasiz — bu juda qulay.
Oddiy qilib aytganda: ularning qanday farqi bor
Omonatni qulfli chamadon kabi tasavvur qilsak, uni yuqori tokchaga qo‘yib, tegmasdan qoldiramiz. Hisobraqam esa cho‘ntakdagi hamyonga o‘xshaydi. Qisqacha aytganda, bu tushunchalar o‘rtasidagi asosiy farq quyidagicha:
- Omonat — pulga tegmasligingizni aniq bilganingizda, uni saqlash va ko‘paytirish uchun ishlatiladi.
- Hisobraqam — kundalik foydalanish uchun: to‘lovlar, pul o‘tkazmalari, mayda xarajatlar uchun mo‘ljallangan.
AVO omonati — ham jamg‘aramiz, ham daromad olamiz
Bir necha bosishda omonat oching, yillik 25% gacha daromad oling va istalgan vaqtda uni yeching
Misol: 10 mln so‘m yig‘dingiz va bir yildan keyin noutbuk sotib olishni rejalashtirdingiz. Bu pulni omonatga qo‘yganingiz yaxshi. Agar bu har kuni sarflaydigan ish haqingiz bo‘lsa, hisobraqamda tursin.
Bu O‘zbekistonda 2025-yil qanday ishlaydi
Hozirgi kunda O‘zbekistonda omonat yoki hisobraqam ochish oson bo‘lib qolgan. Deyarli hamma banklar mobil ilova yoki internet-banking xizmatlari orqali onlayn tarzda omonat yoki hisobraqam ochish imkoniyatini taklif qilmoqda.
Siz atigi besh daqiqa ichida omonat ochishingiz mumkin: muddat va summani tanlaysiz, bir–ikki tugmani bosasiz — shu xolos. Agar qancha foiz yig‘ilganini ko‘rmoqchi bo‘lsangiz, buni ham ilovadan tekshirishingiz mumkin.
Ba’zi banklar hatto hisobraqamingizdan foydalanganingiz uchun keshbek, bepul pul o‘tkazmalari, do‘konlarda chegirmalar kabi qo‘shimcha imtiyozlar ham beradi. Omonatlar esa odatda davlat tomonidan sug‘urtalanadi: agar bank bilan biror muammo yuz bersa, pulingiz qaytarilishi kafolatlanadi.
Xulosa chiqaramiz
Omonat va hisobraqam o‘rtasidagi tanlov — bu iqtisodiyot bo‘yicha imtihon emas, balki shunchaki pulingizni qanday qulayroq boshqarish haqidagi qaror. Bir vosita jamg‘arishga yordam beradi, boshqasi esa qulaylik bilan sarflash imkonini beradi.
Bank xodimlari yoki ilovadagi maslahatchilarga savol berishdan tortinmang. Hech kim moliyaviy bilimlar bilan tug‘ilmagan, lekin bugungi kunda ularni tushunish ilgarigidan ham osonlashgan. Eng muhimi — boshlash.
