Kreditlar allaqachon millionlab odamlarning kundalik hayotining bir qismiga aylanishga ulgurgan. Biz telefonlar, mashinalar, uylar — deyarli hamma narsa uchun qarz olamiz. Lekin bunday holatning markazida ko‘pincha kredit shartnomasi turishi haqida unutamiz. Aynan u kim kimga qancha, qachon va qanday shartlarda qarzdor ekanligini belgilaydi. Noqulay vaziyatga tushib qolmaslik uchun kredit shartnomasining mohiyati, undagi qaysi bandlar juda muhimligini tushunib olish va agar unga e’tiroz bildirmoqchi bo‘lsangiz, nima qilish kerakligini bilish muhim.
Oddiy so‘z bilan aytganda kredit shartnomasi nima?
Kredit shartnomasi — siz bilan bank (yoki boshqa moliyaviy tashkilot) o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi rasmiy hujjat. Unga ko‘ra, kredit beruvchi sizga ma’lum muddat davomida foiz evaziga pul beradi. Bunday kelishuv imzolanmasa, kredit olish mumkin emas — bu majburiy bosqich hisoblanadi.
Shartnoma har doim yozma ravishda tuziladi. Unda barcha asosiy shartlar — qancha miqdorda va qanday sharoitda kredit olishingiz, qanday huquqlarga ega bo‘lishingiz hamda qanday tartibda qaytarishingiz aniq ko‘rsatilishi shart. Bularning barchasi O‘zR qonunchiligi, xususan, Fuqarolik kodeksi va «Iste’molchi krediti to‘g‘risida»gi qonun bilan qat’iy tartibga solinadi.
Kredit shartnomasining asosiy elementlari
Kredit shartnomasi aniq bandlarsiz haqiqiy emas deb topilishi mumkin. Unda albatta quyidagilar ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak:
- shartnoma tomonlari — ya’ni sizning shaxsiy ma’lumotlaringiz va bank rekvizitlari;
- shartnoma predmeti — qarz miqdori, valyutasi, pul berish tartibi va undan foydalanish maqsadingiz;
- foiz stavkasi va to‘lovlar — yillik stavka, foizlarni hisoblash usuli hamda to‘lov jadvali;
- amal qilish muddati — shartnomaning boshlanish va tugash sanasi, shuningdek, uni uzaytirish shartlari;
- tomonlar javobgarligi — kechiktirilgan to‘lovlar uchun jarima va tomonlardan biri shartlarni buzganda qo‘llaniladigan choralar.
Ushbu bandlar siz bilan bank o‘rtasidagi munosabatlarning asosini tashkil etadi. Ular har bir tomonning majburiyat va huquqlarini belgilaydi.
Kredit shartnomasining raqamini qanday bilish mumkin
Har bir shartnomaning o‘ziga xos raqami bo‘ladi — bu raqam bankka kreditingiz bo‘yicha barcha harakatlarni kuzatib borishda yordam beradi. Uni quyidagi usullar bilan bilib olishingiz mumkin:
- shartnomaning yuqori qismiga qarang — raqam har doim o‘sha yerda ko‘rsatilgan bo‘ladi;
- bankdan kelgan SMS yoki e-mail orqali kelgan xatni tekshiring;
- mobil ilova yoki internet-bankka kirib, «Mening kreditlarim» bo‘limini toping;
- qo‘llab-quvvatlash xizmatiga qo‘ng‘iroq qilib, identifikatsiyadan o‘ting.
Bu raqam shartlarni aniqlashtirish, arizalar topshirish yoki qo‘shimcha xizmatlardan foydalanish paytida kerak bo‘lib qolishi mumkin.
Kredit shartnomasining asosiy shartlari
Asosiy shartlar — ularsiz shartnoma amal qilmaydigan muhim holatlar. Ularga quyidagilar kiradi:
- kredit miqdori va muddati;
- foiz stavkasi va uni o‘zgartirish tartibi;
- pulni qaytarish tartibi va muddatlari;
- muddatidan oldin to‘lash shartlari;
- kafillik yoki garov kabi ta’minotning mavjudligi.
Agar ushbu bandlarning birortasi yo‘q bo‘lsa yoki noaniq ifodalangan bo‘lsa, bu shartlarni qayta ko‘rib chiqish yoki hatto butun shartnomani bekor qilish uchun asos bo‘ladi.
Foizsiz pul oling
AVO platinum limitidan pul ishlating — 45 kungacha foizsiz qaytaring
Bank bilan tuzilgan kredit shartnomasiga qanday e’tiroz bildirish mumkin
Ba’zan shartnoma siz tasavvur qilgandan butunlay boshqacha bo‘lib chiqishi mumkin. Quyidagi hollarda unga e’tiroz bildirishingiz mumkin:
- sizni bosim ostida yoki ruhiy beqaror holatda imzolashga majburlaganlar;
- matnda xatolar, ziddiyatlar yoki yashirin shartlar bor;
- bank barcha muhim jihatlarni tushuntirib bermagan;
- bank xodimlari tomonidan firibgarlik holatlari aniqlangan.
Avvalo, dalillarni to‘plash va bankka rasmiy e’tiroz yo‘llash kerak. Agar javob bo‘lmasa yoki rad etilsa, keyingi qadam — sudga murojaat qilish. Aslida, keyinchalik ish orttirmaslik uchun shartnomani imzolashdan oldin huquqshunos bilan maslahatlashib olgan ma’qul.
Shartnomani imzolashdan oldin uni diqqat bilan o‘qib chiqish nima uchun muhim
Kredit shartnomasini imzolash — shunchaki «tanishdim» deb belgilab qo‘yish emas. Bu jiddiy majburiyat. Shuning uchun menejer so‘zlariga yoki yorqin reklamaga ishonib qolmang. Diqqat bilan o‘qing, aniqlashtiring va savollar bering. Ayniqsa, kredit shartnomasining predmeti, uning muhim shartlari va raqamiga e’tibor qarating — bular barcha narsani belgilaydi.
Hujjatga qanchalik e’tibor bilan yondashsangiz, keyingi hayotingiz shunchalik osoyishta kechadi. Chunki kredit — hukm emas, balki vosita. Eng muhimi — undan aql bilan foydalanish.
