Tilxat asosida qarz olish — bu qarz olishning eng eski usullaridan biri. Undan ko‘pincha bankka murojaat qilish qiyin bo‘lganda yoki u yerdagi sharoitlar mos kelmaganda foydalanishadi. Odatda tanish-bilish, qarindosh-urug‘ yoki hamkasblar qisqa muddatga ozroq pul kerak bo‘lganda yordamga kelishadi.
Bir qarashda hammasi oddiy: kelishasiz, tilxat yozasiz va pul berasiz. Lekin hamma narsani og‘zaki yoki pala-partish rasmiylashtirsangiz, janjallashib, pulsiz qolishingiz mumkin. Shuning uchun bir-biringizni qanchalik yaxshi bilsangiz ham, qarzni to‘g‘ri qayd qilish muhim.
Tilxat asosida qarz qanday olinadi?
Tilxat asosida qarz olish ishonchga borib taqaladi. Bir kishi qarzga pul beradi, boshqasi oladi va o‘z vaqtida qaytarishga va’da beradi. Pulni naqd pul yoki pul o‘tkazish yo‘li bilan berish mumkin. Ba’zida tomonlar foizlar haqida kelishib olishadi.
Bank kreditidan asosiy farqi — so‘rovnomalar, ma’lumotnomalar va uzoq tekshiruvlar yo‘q. Hammasi tez hal bo‘ladi. Lekin aynan shu soddalik tufayli, agar oldindan summa, muddat va foizlar kelishib olinmasa va qog‘ozga yozilmasa, muammolar yuzaga keladi.
Tilxat asosida qarzni ko‘pincha pul zudlik bilan kerak bo‘lganda, masalan, davolanish, ta’mirlash, o‘qish yoki mavsumiy biznes uchun olishadi. Bunday qarzni shunday olish kerak-ki, keyinchalik bu qarz munosabatlaringizga ta’sir ko‘rsatmasin.
Tilxatda nimalar ko‘rsatilishi shart?
Odamga ishonsangiz ham, tilxat aniq bo‘lishi kerak. Agar pulni qaytarishmasa, u sizning himoyangiz bo‘lib xizmat qiladi.
Tilxatda ikkala tomonning pasport ma’lumotlari: to‘liq ismi, pasport seriyasi va raqami, ro‘yxatga olish manzili yoziladi. Keyin qarz summasi raqamlar va so‘zlar bilan ko‘rsatiladi. Bu raqamlar bilan bog‘liq bahslarning oldini oladi.
Pulni berish sanasi va qaytarish muddatini yozish kerak. Bu ma’lum bir sana yoki «imzolangan kundan boshlab 30 kun ichida» kabi ibora bo‘lishi mumkin.
Agar foizlar bo‘lsa, stavkani ko‘rsatish kerak. U oqilona bo‘lishi va sudxo‘rlik qonunini buzmasligi kerak. Qarz oluvchining o‘z qo‘li bilan, yaxshisi familiyasi va ismi-sharifining bosh harflari ko‘rsatilgan imzosi bo‘lishi shart.
Pul naqd pulda yoki kartaga o‘tkazish yo‘li bilan berilganini ko‘rsatish ham ziyon qilmaydi. Agar pul o‘tkazilgan bo‘lsa, chek yoki skrinshotni saqlab qo‘ygan ma’qul. Tilxatni notariusda tasdiqlash shart emas, lekin istasangiz, uni qilishingiz mumkin.
Qarz oluvchi va kreditor uchun afzalliklar va xatarlar
Qarz oluvchi uchun plyus shundaki, pulni tez va ortiqcha qog‘ozlarsiz olish mumkin. Kredit maqsadini tushuntirib, bankning qarorini kutish shart emas. Bu, ayniqsa, rasmiy daromad bo‘lmasa yoki kechikishlar bo‘lsa qo‘l keladi.
Kreditor uchun plyus shundaki, u ham tanishini qo‘llab yuboradi, ham foiz ko‘rinishida daromad oladi. Lekin eng katta xavf ham shu yerda. Agar qarz oluvchida pul bo‘lmasa, tilxat o‘z-o‘zidan mo‘jiza yaratmaydi. Pulni qaytarish baribir qiyin bo‘ladi. Sud va pulni qaytarish esa — uzoq va asabiy jarayon.
Boshqa narsalar ham bor. Tilxat bo‘lmasa, qarz olinganligini isbotlash deyarli imkonsiz. Agar foizlar juda yuqori bo‘lsa, ular sudxo‘rlik deb tan olinishi va pasaytirilishi mumkin. Agar uzoq cho‘zib, sudga bormasangiz, qarzni sud orqali talab qilish mumkin bo‘lgan muddatni o‘tkazib yuborishingiz mumkin.
Rasmiylashtirishdan oldin nimalarga e’tibor berish kerak?
Qarz berish yoki olishdan oldin, ochiq gaplashib olish kerak. To‘lov miqdori, muddati, foizi, tartibini muhokama qiling. Qarz oluvchi vaqtincha to‘lay olmasa, nima bo‘lishi haqida oldindan o‘ylab qo‘ying. Muddatni uzaytirish, summani qismlarga bo‘lish mumkindir…
Insonning boshqa qarzlari bor-yo‘qligini bilib qo‘ygan yaxshi. Agar u bir nechta joydan qarz olgan bo‘lsa, xavf juda yuqori. Ba’zida odamlar eski qarzni qaytarish uchun yangi qarz oladilar va o‘zlarini yanada qiyin ahvolga soladilar.
Agar summa katta bo‘lsa, rasmiy shartnoma yoki garov haqida o‘ylagan ma’qul. Oddiy tilxat qarzdorning mol-mulkini bloklab qo‘ymaydi. Sud qarzni tan olgan taqdirda ham, pulni haqiqatda undirish kerak bo‘ladi.
Pul bor — do‘stlik ham tugamaydi
AVO’da garov va kafillarsiz 100 mln so‘mgacha — tilxat va tanish-bilishdan qarz olish o‘rniga
Xavfsiz qarz: ishonch va pulni qanday saqlab qolish mumkin
Tilxat asosida qarz olish, agar hamma narsa tartib bilan bajarilsa, qulay va xavfsiz bo‘lishi mumkin. Yaqin inson bo‘lsa ham, faqat so‘zlarga ishonib qolmaslik kerak. Yozib qo‘yilgan shartlar ishonchsizlik emas, balki o‘zingiz va boshqa odam haqida g‘amxo‘rlikdir.
To‘g‘ri rasmiylashtirilgan tilxat nizolarning oldini olishga yordam beradi. Unda kim kimdan qancha qarz olgani va qachon qaytarishi kerakligi aniq ko‘rinib turadi. Bu xafagarchilik va tushunmovchilik xavfini kamaytiradi.
Oddiy qoida: summa qancha katta bo‘lsa, yondashuv shuncha jiddiy bo‘lishi kerak. Keyinchalik pulni qaytarib olishga urinish uchun kuch va asabni sarflagandan ko‘ra, qarzni tilxat asosida rasmiylashtirish uchun biroz vaqt sarflagan yaxshiroq.
AVO ilovasini yuklab oling
Barcha bank xizmatlari va operatsiyalari 24/7 sizning smartfoningizda
