Tasavvur qiling, siz uy sotib olmoqchisiz yoki shunchaki kvartirangizda remont qilmoqchisiz. Bank saytini ochsangiz — qaraysizki, variantlar talaygina: ipoteka, uy-joy krediti, iste’mol krediti. Ular o‘rtasidagi farq esa doimo ham aniq bo‘lavermaydi, ayniqsa bunday masalaga birinchi marta duch kelayotgan bo‘lsangiz. Chalkashib ketmaslik va ortiqcha to‘lovlardan saqlanish uchun, keling, hammasini oddiy tilda, hayotiy misollar bilan tushuntirib chiqamiz.
Ipoteka nima va u qanday ishlaydi?
Bu degani, siz bankdan uy yoki xonadon sotib olish uchun qarz olasiz, garov sifatida esa aynan o‘sha ko‘chmas mulkning o‘zini qo‘yasiz. To‘liq qarzni to‘lab bo‘lmaguningizcha, uy rasman to‘liq sizniki bo‘lmaydi. Ammo aynan shu garov evaziga bank sizga katta miqdorda va uzoq muddatga — 25, ba’zan esa 30 yilgacha kredit berishga tayyor bo‘ladi. Bu esa oylik to‘lovlaringizni pasaytiradi, foiz stavkalari esa odatiy kreditlarga qaraganda odatda pastroq bo‘ladi.
Mening tanishim yaqinda yangi qurilgan uydan kvartira sotib olish uchun 20 yillik ipoteka oldi. Endi har oy ijaraga to‘lagandek to‘layapti, lekin bu safar o‘z uyi uchun. Agar u xuddi shu summaga oddiy kredit olganida, oylik to‘lovi taxminan 2 baravar yuqori bo‘lardi va qarzni atigi 5 yil ichida yopishi kerak bo‘lardi.
Oddiy kredit haqida nima deyish mumkin?
Oddiy kredit — bu universal vosita. Dam olishga, mebel xarid qilishga yoki farzandingizni maktabga tayyorlashga pul kerakmi — marhamat. Bunday kreditga odatda garov talab qilinmaydi, lekin uning muddati qisqaroq va foiz stavkasi yuqoriroq bo‘ladi. Natijada, bunday kredit ba’zan byudjetga ipotekadan ko‘ra ko‘proq bosim o‘tkazishi mumkin.
Uy-joy krediti-chi?
Uy-joy krediti ko‘pincha ipotekaga o‘xshab ketadi, shuning uchun ko‘pchilik ularni adashtiradi. Asosiy maqsad bir xil — uy-joy olish uchun pul beriladi, lekin shartlar farq qiladi. Masalan, kredit garovsiz berilishi mumkin, lekin foiz stavkasi yuqori bo‘ladi. Yoki, aksincha, garov talab qilinadi, lekin qarz summasi ipotekanikidan kamroq bo‘ladi. Agar dastlabki badal uchun yetarli mablag‘ yetishmayotgan bo‘lsa, bu variant sizga mos keladi.
Yillar davomida yig‘masdan, hoziroq xarid qiling!
AVO platinum to‘lov stikeri bilan xaridlar uchun 45 kungacha foiz to‘lamang
O‘zbekistonda ipoteka olish shartlari
O‘zbekistonda ipoteka olish uchun banklar odatda daromadingizga, ish joyingizga va kredit tarixingizga qaraydi. Bundan tashqari, dastlabki badal talab etiladi — odatda uy narxining kamida 10 foizi miqdorida. Masalan, kvartira 500 mln so‘m tursa, kamida 50 mln so‘mni o‘z mablag‘ingizdan to‘lashingiz kerak bo‘ladi. Va albatta, O‘zbekiston fuqarosi bo‘lishingiz va 18 yoshdan katta bo‘lishingiz shart.
Agar siz rasmiy ishlasangiz, barqaror maosh olsangiz va dastlabki badalni to‘lashga tayyor bo‘lsangiz, katta ehtimol bilan sizga ipoteka beriladi.
Xulosa
Agar siz uy sotib olishni rejalashtirayotgan bo‘lsangiz va bunga jiddiy yondashishga tayyor bo‘lsangiz, ipoteka ko‘pincha eng to‘g‘ri va foydali tanlov bo‘ladi. Ammo agar sizga tezda kichikroq summa kerak bo‘lsa — remont, farzand to‘yi yoki yirik xarid uchun — unda oddiy kreditni ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq. Hammasi sizning maqsadingiz va moliyaviy imkoniyatlaringizga bog‘liq. Eng asosiysi — to‘lash imkoniyatingizdan ortiqcha qarz olmaslik va har doim shartnomani sinchiklab o‘qib chiqish. Hatto u zerikarli ko‘rinsa ham.
