Yaqinda men uy ijarasi haqini to‘lashim kerak edi. Pulni maydalash uchun bankka bordim, so‘ng uy egasining oldiga kirdim. U kutilmaganda bundan buyon faqat yangi dollarlar olib kelishga harakat qilishimni so‘radi. Bu meni hayron qoldirdi — axir dollar dollar-ku. Ammo chuqurroq o‘rganganim sayin, eski va yangi kupyuralar o‘rtasida farq borligini angladim. Qiziq tomoni shundaki, ba’zi mamlakatlarda bu farq hatto valyuta ayirboshlash kursiga ham ta’sir qilishi mumkin ekan.
Nima uchun kupyuralar dizayni o‘zgartiriladi?
Hozirda muomalada 1, 2, 5, 10, 20, 50 va 100 dollarlik kupyuralar mavjud. Ularning dizayni vaqti-vaqti bilan yangilanib turadi.
So‘nggi yangilanish to‘lqini 2000–2010-yillarda bo‘lib o‘tgan, ayniqsa, 100 dollarlik kupyura sezilarli darajada o‘zgardi. U ko‘kimtir tusga kirdi, himoya tasmasi va turli murakkab suv belgilariga ega bo‘ldi. Qiziq joyi shundaki, 1 va 2 dollarlik kupyuralar 40 yil avvalgidek qoldi. Ularga negadir hech kim tegmaydi, chamasi, ularni qalbakilashtirish unchalik foydali emas.Umuman olganda, g‘oya oddiy: kupyura qanchalik yangi bo‘lsa, qalbakilashtirishdan himoyasi shunchalik kuchli bo‘ladi. Soxta dollarlar AQSH moliya tizimiga tahdid solsa-da, Amerika hukumatining o‘zi ham katta miqdorda pul bosib chiqarishdan tortinmayapti. Shunga qaramay, hukumat qalbakilashtirish tufayli qo‘shimcha xavf-xatarlarga yo‘l qo‘ymaslikdan manfaatdor, shu bois banknotalar dizaynini muntazam ravishda yangilab boradi.
Eski namunalar bilan bog‘liq muammolar yuzaga kelishi mumkinmi?
Huquqiy jihatdan eski va yangi dollarlar orasida farq yo‘q. AQSH hukumatining rasmiy pozitsiyasiga ko‘ra, Federal zaxira tizimi tomonidan 1914-yildan beri chiqarilgan barcha dollar namunalari teng qiymatga ega.
Shu sababli, AQShda 1990-yillardagi eski yashil yuztalikni ham, butunlay yangi yaltiroq banknotni ham xushmuomalalik bilan qabul qilishadi.
Biroq, Amerikadan tashqarida eng qiziq vaziyatlar ro‘y bermoqda. Ba’zi mamlakatlarda eski dollarlar:
- foydali bo‘lmagan kurs bo‘yicha almashtirilishi
- umuman qabul qilinmasligi
- qabul qilinishi, ammo komissiya bilan bo‘lishi mumkin
Masalan, Tailandga bir dasta eski yuz dollarlik kupyuralarni olib borsangiz, ularni yangilariga qaraganda pastroq kursda ayirboshlashayotganini ko‘rishingiz mumkin. Livanda 2021-yilda ko‘plab ayirboshlash shoxobchalari eski yuztalik kupyuralarni olishdan bosh tortgan. Argentinada esa eski dollarlarni 5–10% komissiya bilan qabul qilishlari mumkin.
Bizning mamlakatimizda rasman farq bo‘lmasligi kerak, ammo amalda banklar qanday kupyuralarni qabul qilishni o‘zlari hal qiladi.
Hayotimdan
Yaqinda do‘stim ta’tilga Turkiyaga borish uchun mahalliy bankdan oldindan naqd dollar sotib oldi. Turkiyaga borgach, uning kupyuralarining bir qismini umuman qabul qilishmadi, qolganini esa kimdir tasodifan o‘ylab topgandek kurs bo‘yicha almashtirdilar. Oqibatda u summaning bir necha foizini yo‘qotdi.
Turkiya ayirboshlovchilarining bunday saralab munosabat qilishining sabablari men uchun hamon jumboq. Turk lirasi yiliga 60–80 foizgacha qadrsizlanadi. Har qanday namunadagi dollarga talab bo‘lishi kerak edi-ku.
Umuman olganda, sayohatchilarning fikrlariga ko‘ra, tushunishimcha, mamlakatning rivojlanish darajasi qanchalik past bo‘lsa, aldov va kupyuralarni kamsitishning turli ko‘rinishlari shunchalik ko‘p bo‘ladi. Bu voqeadan so‘ng o‘zim uchun qaror qildim: agar dollar almashtirmoqchi bo‘lsam, faqat yangilarini olaman.
Eski dollarlarni sotib olish kerakmi?
Agar dollarlar saqlash uchun kerak bo‘lsa, farqi yo‘q. Ammo chet elga borishni rejalashtirayotgan bo‘lsangiz, yangi kupyuralarni, ayniqsa, 100 dollarlik kupyuralarni tanlagan ma’qul, chunki ularni ko‘pincha kamsitishadi.
Bundan tashqari, banknotlarning holatiga e’tibor berish muhim: g‘ijim bo‘lgan, ifloslangan yoki ustiga yozilgan kupyuralar hatto eski dollarlarga muammo bo‘lmagan mamlakatlarda ham qabul qilinmasligi mumkin.
Men, masalan, uy egasi bilan bo‘lgan voqeadan so‘ng, har doim bankdan ularda yangi namunadagi dollarlar borligini so‘rayman va o‘zim faqat yangilarini sotib olaman. Umid qilamanki, turli mamlakatlarda valyuta kamsitishi taqiqlanadi, chunki bu iste’molchi huquqlarining buzilishidir.
*Maqoladagi ma'lumotlar nashr etilgan vaqt uchungina amal qiladi. AVO bank ushbu ma'lumotlar kelajakda ham xuddi shunday va dolzarb bo'lib qolishiga kafolat bermaydi. Qaror qabul qilishdan oldin eng so'nggi ma'lumotlarni tekshirishingizni maslahat beramiz.
*Maqoladagi fikr — muharrirning shaxsiy fikri bo'lib, u AVO bank pozitsiyasini ko'rsatmaydi. Bank ma'lumotlar to'g'riligi va undan foydalanish oqibatlari uchun javobgarlikni o'z zimmasiga olmaydi.
