Koinot endilikda faqat oq dubulg‘ali qahramonlarga tegishli emas. Bugungi kunda u yerda selfi olishyapti, podkastlar yozishyapti va hatto turmush qurish takliflarini berishyapti. U yerda amerikalik milliarderlar, sobiq teleboshlovchilar va hatto qo‘shiqchi Keti Perri ham bo‘lishgan. Axiom esa Yer yarim shariga qaragan birinchi shaxsiy mehmonxona qurishni boshladi.
Hozirda kattagina pul to‘lashga tayyor bo‘lgan har kim koinotga sayohat qilishi mumkin. Agar u yerga qanday borishni, qancha pul kerak bo‘lishini va narxiga nimalar kirishi haqida bilmasangiz, hozir boshdan oyoq tushuntirib beraman.
Kim sayyoh sifatida koinotga uchgan
Tarixdagi ilk koinotga sayohat qilgan odam — amerikalik milliarder Dennis Tito bo‘ldi. U 2001-yilda taxminan 20 mln dollar to‘lab, Rossiyada tayyorgarlik ko‘rdi va Rossiya ekipaji bilan birga Xalqaro kosmik stansiyaga (XKS) uchib ketdi. Tito orbitada deyarli 8 sutka qolib, ilmiy va ommaviy axborot tadbirlarida qatnashdi. Bu muhim voqea bo‘lib, ilk bor davlat dasturiga aloqasi bo‘lmagan odam kosmosga ko‘tarilgan edi.
2009-yilgacha Space Adventures kompaniyasi «Роскосмосом» bilan hamkorlikda yana olti kishini u yerga yubordi. Ularning barchasi AQSH, Kanada va Yevropadan kelgan boy ishqibozlar edi.
Dennis Tito, koinotda bo‘lgan ilk sayyoh, milliarder
So‘nggi yillarda sayyohlik parvozlarining yangi to‘lqini boshlandi:
- 2021-yil 11-iyulda Virgin Galactic kompaniyasi asoschisi Richard Brenson ishtirokida ilk suborbital parvozni amalga oshirdi. Ular taxminan 86 km balandlikka ko‘tarilib, bir necha daqiqa davomida vaznsizlikda qoldilar.
- 2021-yil 20-iyulda Jeff Bezos asos solgan Blue Origin kompaniyasi birinchi fuqaro yo‘lovchisini suborbital parvozga yubordi. Bezosning o‘zi ham kema bortida edi. Parvoz 11 daqiqa davom etib, bu vaqt ichida ekipaj a’zolari vaznsizlikda turib, ulkan deraza ortidagi go‘zal manzarani tomosha qilishdi va kema avtomatik tarzda yerga qo‘ndi.
- 2022-yil 8-aprelda Axiom-1 missiyasi ilk bor XKSga butunlay xususiy ekipajni yetkazdi. Jamoada sobiq astronavt Maykl Lopes-Alegriya va uchta tadbirkor bor edi, ularning har biri parvoz uchun taxminan 55 mln dollar to‘lagan. Ular kosmosda 16 sutka, shu jumladan XKSda 15 sutka bo‘lib, ilmiy tadqiqotlar va xayriya tashabbuslarida qatnashdilar.
Shundan keyin Axiom-2, 3 va 4 missiyalari ham amalga oshirildi.
- 2025-yil 14-aprelda Bezos koinotga ilk bor faqat ayollardan iborat sayyohlar guruhini jo‘natdi. Ular qatorida Bezosning qallig‘i (hozirda rafiqasi!) Loren Sanches, CBS telekanali boshlovchisi Geyl King, NASAning sobiq muhandisi Aisha Bou, jamoat faoli Amanda Nguyen, prodyuser Keriann Flinn va xonanda Keti Perri bor edi. Chiptalar narxi rasman oshkor qilinmagan, lekin joy band qilish uchun 150 000 AQSH dollari miqdorida garov puli to‘lash kerakligi ma’lum.
New Shepard dasturining birinchi ayollar ekipaji
Koinotga parvoz narxi qancha?
Bugungi kunda parvozning bir necha shakllari mavjud bo‘lib, ular nafaqat narxi, balki jismoniy tayyorgarlik darajasi, taassurotlarning teranligiga va Yerdan tashqarida bo‘lish muddatiga ko‘ra ham farqlanadi.
Parvoz turi | Balandlik | Parvoz davomiyligi | Parvoz davomiyligi | Parvoz narxi | Tashkilotchilar |
|---|---|---|---|---|---|
Stratosfera sayyohligi | ~40 km | 4–6 soat | Havo shari kapsulasi vaznsizliksiz sekin-asta ko‘tariladi. Atrofni tomosha qilish uchun ajoyib manzara ochiladi. | ~$125,000 | Space Perspective |
Suborbital parvoz | ~80–100 km | 12–15 daqiqa | Tez ko‘tariladi, 3-8 daqiqalik vaznsizlik holati kuzatiladi, illyuminatorlar orqali kuzatish, kapsulada qisqa parvoz qilish mumkin | $250,000–$3,000,000 | Blue Origin, Virgin Galactic |
Orbital parvoz (XKS) | ~400 km | 8–14 kun | XKSdagi hayot, mashg‘ulotlar, kosmonavtlar turmush tarzi va ilmiy tajribalar | $55–70 mln | SpaceX Axiom Space orqali), Space Adventures |
Oyga safarlar (ishlab chiqilish jarayonida) | ~384,000 km | ~8–10 kun | Oyni aylanib uchish yoki unga qo‘nish rejalashtirilmoqda, uzoq muddatli tayyorgarlik talab qilinadi | $100 mln dan | SpaceX (bo‘lajak Starship missiyalari), balki, Axiom |
*Jadvalda taxminiy narxlar ko‘rsatilgan
Chipta narxiga nimalar kiradi?
- Shaxsiy skafandr va kapsula. Virgin Galactic Under Armour bilan hamkorlikda yaratilgan dizaynerlik kostyumlarini taklif qiladi. Axiom esa mashg‘ulot to‘plami, individual uyqu qoplari va bort anjomlarini ham beradi.
Pulni orbitagacha ko‘taramiz
AVO platinum — 45 kungacha foizsiz 100 mln gacha pul
- Tayyorgarlik va mashg‘ulotlar. Virgin parvozdan bir necha kun oldin trenajyorlar, xavfsizlik bo‘yicha ko‘rsatmalar, kabina maketida ishlashni o‘z ichiga olgan asosiy tayyorgarlik dasturini taqdim etadi. Axiom esa 1000 soatgacha cho‘ziladigan jiddiy kursga ega bo‘lib, unga tibbiyot, favqulodda vaziyatlar, aloqa va stansiyadagi vazifalar kiradi.
- Parvozning o‘zi va vaznsizlik. Blue Origin va Virgin’da vaznsizlik qisqa, lekin yorqin bo‘ladi. Axiom/SpaceX esa XKSda ikki hafta davomida tadqiqot o‘tkazish, moslashish va hatto Yer bilan aloqa o‘rnatish imkoniyati bilan to‘laqonli hayot kechiradi.
- Bortdagi yordam va hayot. XKSda tibbiy ko‘riklar, ovqatlanish, kislorod tizimlari, suv ta’minoti, radiatsiyadan himoya va hatto shaxsiy gigiyena ham ko‘zda tutilgan. Suborbital parvozlarda xavfsizlik kamarlari, bosimni sozlash, minimal qulaylik kabi hamma kerakli narsalar bor.
- Surat va video. Har bir parvoz kapsulaning ichki va tashqi kameralariga yozib olinadi. Parvoz oxirida sizga vaznsizlik paytidagi yuzingizdan olingan videoyozuv, panoramali oyna orqali Yerning ko‘rinishi va boshqa ko‘p narsalar yozib olingan arxiv sovg‘a qilishadi. Hech qanday fotoshopga hojat yo‘q — siz haqiqatan ham koinotdasiz.
Parvozga qanday yozilish mumkin?
- Virgin Galactic, Blue Origin yoki Axiom Space kabi kompaniyalardan birini tanlaysiz — ularning veb-saytlarida so‘rov qoldirishingiz yoki kompaniya vakiliga murojaat qilishingiz mumkin. SpaceVIP singari ayrim agentliklar shaxsiy sayohatlarni bron qilishda yordam beradi.
- Depozit to‘laysiz — odatda 150 000 dollardan boshlanadi, biroq bu kompaniya va sayohat turiga qarab farqlanadi. Ba’zan to‘liq summani talab qilishadi.
- Saralash bosqichi va tibbiy ko‘rikdan o‘tasiz — yurak, qon bosimi, tayanch-harakat tizimi bilan bog‘liq muammolari bor odamlarga parvozga ruxsat bermasliklari mumkin.
- O‘quv mashg‘ulotlaridan o‘tasiz — bu 2 kundan 12 oygacha davom etishi va dasturga qarab, yengil mashg‘ulotlardan tortib to to‘laqonli kosmonavtlar akademiyasigacha bo‘lishi mumkin.
- Parvoz qilasiz va butunlay boshqa inson bo‘lib qaytasiz. Kamida, sayyoramizga yangicha nigoh bilan qarashni boshlaysiz.
Koinot — bozor kabi o‘sib bormoqda
Ilgari koinotga faqat harbiy va olimlar uchgan bo‘lsa, bugun u yerga millionerlar, san’atkorlar va shunchaki Yerga pastdan qarashdan zerikkanlar intilmoqda. Kosmik turizm — yangi sanoat bo‘lib, bugungi kunga kelib, yiliga qariyb mlrd dollarga baholanmoqda. Koinot yangiliklaridan bir nechtasi bilan bo‘lishamiz:
- 2024-yilda kosmik turizm bozori hajmi taxminan 850 mln dollarga baholangan. Future Market Insights bashoratlariga ko‘ra, 2035-yilga kelib bu ko‘rsatkich yiliga 5 mlrd dollarga yetadi.
- Parvozlar sonining ko‘payishi narxlarning pasayishiga olib kelmoqda: Virgin kompaniyasi narxlarni 250 000 dollargacha tushirish niyatini e’lon qildi.
- Kosmik mehmonxonalar paydo bo‘lmoqda — Axiom sayyohlar uchun XKSga ulanadigan modul quryapti.
- Oy missiyalari va Mars yonidan uchib o‘tish haqida muhokamalar olib borilmoqda.
Ehtimol, hozir divanda yotib, «Qo‘ysangiz-chi, ipotekamni yopsam katta gap» deb o‘ylayatgandirsiz. Bu tabiiy hol. Lekin bugun koinot biz tomon biroz yaqinlashgani ajoyib — agar biz bo‘lmasak, nevaralarimiz u yerga millionlar emas, balki Dubaydagi dam olish narxida uchib borishlari aniq 🚀
*Maqolada keltirilgan ma’lumotlar saytga joylashtirilgan vaqt uchungina amal qiladi: fikrlar muallifning shaxsiy qarashlarini aks ettiradi va AVO bank'ning rasmiy nuqtayi nazariga mos kelmasligi mumkin. Bank havola qilingan tashqi manbalar uchun mas’uliyatni zimmasiga olmaydi, ko‘rsatilgan narxlar esa taxminiy xarakterga ega. Qaror qabul qilishdan oldin eng so‘nggi ma’lumotlar bilan tanishib chiqishni tavsiya qilamiz.
