Davlat krediti nima
Davlat krediti — bu davlat o‘z xarajatlarini moliyalashtirish uchun mablag‘ jalb qiladigan usul. Aslini olganda, bu mamlakat aholidan, biznesdan yoki xalqaro hamkorlardan oladigan qarzlardir.
Davlat uchun qarz olish muhim vosita hisoblanadi: u yo‘llar qurishga, energetikani rivojlantirishga, yangi korxonalarni ochishga va budjet taqchilligini yopishga yordam beradi.
Kreditlar ikki turga bo‘linadi:
- Ichki — davlat mamlakat ichida obligatsiyalar chiqarib, fuqarolar va kompaniyalar mablag‘larini jalb qiladi.
- Tashqi — mablag‘lar Jahon banki yoki Osiyo taraqqiyot banki kabi xalqaro tashkilotlardan, shuningdek, boshqa hamkor davlatlardan keladi.
Davlat kreditini berishdan maqsadlar
Qarz mablag‘lar mavhum tarzda emas, balki aniq vazifalar uchun ishlatiladi. Ularga quyidagilar kiradi:
yo‘llar, ko‘priklar, maktablar, shifoxonalar va boshqa infratuzilma obyektlarini qurish;
- inqiroz davrlarida aholiga ko‘mak berish (masalan, pandemiya paytida);
- soliq tushumlari yetarli bo‘lmaganda budjet taqchilligini qoplash;
- sanoatni modernizatsiya qilish, yangi ishlab chiqarishlarni yo‘lga qo‘yish, raqamli texnologiyalarni rivojlantirish.
Alohida e’tibor — tashqi kreditlar uzoq muddatli samarani beradigan loyihalarga yo‘naltirilishi kerak. Bularga — iqtisodiy o‘sish, yangi ish o‘rinlari va hayot sifatining yaxshilanishi kiradi.
Davlat qarz olishining xatarlari va oqibatlari
Bu vaziyatda tangani teskari tomoni ham bor. Davlat qancha ko‘p kredit olsa, qarz shuncha ortadi, u bilan birga foiz to‘lovlari ham. Kelajakda bu budjet imkoniyatlarini cheklashi mumkin: mablag’larni ijtimoiy loyihalarga sarmoya qilish o‘rniga qarzlarni yopishga sarflash kerak bo‘ladi.
Boshqa xatarlar ham bor. Agar jalb qilingan mablag‘lar o‘ylab chiqilmagan yoki samarasiz loyihalarga sarflansa, ularning ta’siri minimal bo‘ladi. Bundan tashqari, katta hajmdagi davlat qarzlari xususiy sektorga ham ta’sir ko‘rsatishi mumkin: banklar uchun biznesga emas, balki davlatga kredit ajratish foydaliroq bo‘lib qoladi. Bu stavkalarni oshiradi, tadbirkorlar uchun esa kreditlarni kamaytiradi.
Davlat krediti oddiy fuqarolarga qanday ta’sir qiladi
Davlat qarzlari odamlar hayotiga bevosita ta’sir ko’rsatadi. Mablag‘ yo‘llar, shifoxonalar, maktablar yoki ijtimoiy dasturlarga yo‘naltirilganda — aholi foyda ko’radi. Ish o‘rinlari paydo bo’ladi, infratuzilma yaxshilanadi, iqtisodiyot qo‘shimcha turtki oladi.
Ammo qarzlar juda tez o‘sib ketsa, bu soliqlar oshishiga, ijtimoiy to‘lovlar qisqarishiga yoki hatto valyutaning qadrsizlanishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun kreditlar mas’uliyat bilan va qat’iy nazorat ostida ishlatilishi juda muhim.
Davlat krediti — o‘sish vositasimi yoki og’ir yukmi
Davlat krediti iqtisodiyotni rivojlantirishning asosiy vositalaridan biri bo‘lib qolmoqda. Agar qarzlar me’yorida bo‘lsa va samarali loyihalarga yo‘naltirilsa, u o’sish uchun kuchli turtki bo‘lishi mumkin.
Biroq davlat qarzi nazoratsiz o‘ssa, mamlakat jiddiy moliyaviy muammolarga duch kelish xavfiga ega. Hammasi qarz siyosati qanchalik to’g’ri olib borilishiga va jalb qilingan mablag‘lar qanchalik samarali ishlatilishiga bog‘liq.
Davlat krediti — bu vosita. To’g’ri qo‘llarda u kelajakni qurishga yordam beradi, lekin ehtiyotsiz munosabatda og‘ir yukka aylanishi mumkin.
